Brexit: ‘Niets doen is geen optie!’

KPMG en Friends in Business organiseren een reeks kennissessies voor selecte gezelschappen van relaties en Friends. Van der Valk Hotel ARA in Zwijndrecht is de uitnodigende plaats van handeling: dicht bij de stad, midden in de natuur!

Menselijke maat

Brexit is het onderwerp van deze eerste sessie. In een informele setting, aan een grote lunchtafel en met uitzicht op de Oude Maas, waar het ene na het andere schip passeert. Frank Vijg (eindredacteur van dit magazine) is de gespreksleider, altijd op zoek naar de persoonlijke beleving en de glimlach die de feiten, ook met betrekking tot dit serieuze onderwerp, menselijke lading geven. Hij verwoordt het schrille contrast tussen de substantieel nadelige gevolgen voor bedrijven in de praktijk en de ‘folklore in het Britse parlement’ die bijna dagelijks op tv te zien is: ‘Het lijkt wel een toneelstuk waarin ze er niet eens meer uit wíllen komen.’

Versmelting

In de sessies versmelt de kennis van de KPMG-experts met de praktische ervaringen van de aanwezige ondernemers in hun eigen bedrijven tot nieuwe inzichten. Binnen no time worden dan ook veronderstellingen ontkracht, scenario’s gevalideerd, onzekerheden gedeeld, ambities uitgesproken, op steeds wisselend abstractieniveaus: van het aantal seconden dat vrachtwagens straks langer nodig hebben om de douanegrenzen te passeren tot het commerciële voordeel dat bijvoorbeeld China zou kunnen behalen uit zakelijke onzekerheden tussen het Verenigd Koninkrijk en het vasteland van Europa.

Wéér uitstel

Hét moment voor de sessie was strategisch gepland: een paar dagen na de Brexit-datum die al twee jaar vaststond. 29 maart 2019. Maar er kwam uitstel doordat de Britse politiek zichzelf nog altijd gevangen houdt in sterk uiteenlopende, niet met elkaar te verenigen standpunten. Een week na de bijeenkomst werd zelfs bekend dat ook de volgende harde deadline niet gehaald werd. Nu is er uitstel tot uiterlijk 31 oktober 2019. Maar dat verandert niets aan de enorme impact die Brexit ongetwijfeld zal hebben. 

Maar één deal mogelijk

Volgens Leon Kanters is er per slot van rekening maar één deal mogelijk: die van de Britse premier Theresa May. ‘Ze heeft een aantal red lines gezet en die staan vast: ze willen uit de Douane Unie en de interne Europese markt, geen last meer hebben van het Europese Hof van Justitie en autonomie op het gebied van migrantenbeleid. De deal die er nu ligt met de Europese Unie voldoet daaraan.’ Jan Joop Alberts (ex-Brenntag, actief in de distributie van chemicaliën): ‘Het is de enige deal waarbij de politici hun gezicht niet verliezen.’

Ingrijpende veranderingen

Aan de andere kant: wanneer de breuk precies een feit zal zijn en hoe de deal er dan uitziet, maakt eigenlijk niet veel uit, zo luidt de conclusie van de ochtend: bedrijven moeten rekening houden met ingrijpende veranderingen op drie vlakken: hun interne organisatie, hun afzetmarkt en hun concurrentiepositie. Voldoende bedreigingen om als ondernemer zenuwachtig van te worden, maar ook voldoende kansen om van te profiteren.

Eigen afweging

Overduidelijk werd dat de consequenties voor elke branche, soms zelfs voor elk bedrijf anders zijn. Dat vraagt dus voor elk bedrijf om een eigen afweging: hoe verandert de concurrentiepositie, wat betekent dat voor de commerciële koers en wat zijn dan de gevolgen voor de bedrijfsvoering? Heb je überhaupt nog iets te zoeken op de Britse markt? En zo ja, hoe krijg je je producten op tijd daar, en tegen welke kosten? Ricardo Tülkens: ‘Als je voornaamste concurrent een lokale Engelse speler is, word jij misschien wel te duur. Dan kun je je aandacht beter verleggen naar bijvoorbeeld het oosten van Europa. Maar het kan ook zijn dat je er verstandig aan doet zelf ook een lokale vestiging te openen als je concurrenten van het vasteland zich terugtrekken uit Engeland.’ Aan de andere kant van het spectrum geldt als potentiële bedreiging dat de eigen Nederlandse markt wellicht overspoeld wordt met de producten van die bedrijven. 

Onvoldoende besef 

Het Nederlandse bedrijfsleven lijkt nog niet volledig doordrongen van de ernst van de zaak. Van de 35.000 bedrijven die zakendoen met het VK was in maart nog minder dan 50 procent voorbereid, bleek uit onderzoek van KPMG. In het VK is het nog veel erger, ondervindt Richard Dorst van The Greenery. ‘Daar leeft het besef nog helemaal niet dat er écht iets gaat veranderen, dat er heus een douanegrens komt, wat de deal ook zal zijn. Ze doen gewoon alsof het probleem er niet is.’

Verse aardbeien

Vanaf de groente- en fruitveiling in Barendrecht steken dagelijks heel wat vrachtwagens de Noordzee over. Richard Dorst besteedt dan ook een substantieel deel van zijn werktijd aan de voorbereiding op de Brexit. De totale reis duurt straks aanzienlijk langer, door alle douaneperikelen en voedselveiligheidskeuringen. ‘Nu liggen de aardbeien de dag na vertrek vers op de markt in Engeland. Dat kan straks niet meer. Het brengt ook veel extra kosten met zich mee en de Engelse klanten zijn nog niet bereid om die te betalen.’

Naakt het avontuur tegemoet

Jan Joop Alberts signaleert een parallel 20 jaar geleden: ‘Toen kwam de millenniumbug op ons af, waardoor computers mogelijk zouden stilvallen, en daardoor wellicht de hele haven. Voor experts was dat nog wel te volgen, maar kleine bedrijven konden niet overzien wat hen te wachten stond, het was te complex… En dus deden ze maar niks. Ze gingen eigenlijk vrij naakt het avontuur tegemoet. Gelukkig gebeurde er toen niets.’ Daarna tilt Alberts het gesprek een aantal abstractieniveaus op naar de consequenties die de Brexit voor de internationale handelsverhoudingen in de hele wereld kan hebben. Hij spreekt het voorzichtige vermoeden uit dat een handelsmacht als China goed garen kan spinnen bij de nieuwe verstandhoudingen in Europa. 

Elk nadeel heb z’n voordeel

‘Nederland heeft een aantal aspecten heel goed opgepakt’, vindt Leon Kanters, die inmiddels voltijds bezig is met het in kaart brengen van de telkens wisselende situaties rondom de Brexit en het informeren van zijn klanten daarover. Hij luistert elke dag naar de BBC zoals ooit Nederlanders aan Radio Oranje waren gekluisterd, verlangend naar verlossend nieuws vanuit Engeland.‘Een voorbeeld? Havenbedrijf Rotterdam, Portbase en de private sector hebben samen een blockchain-achtige oplossing bedacht waarmee alleen degenen die aan alle formaliteiten voldoen de ferry naar het VK op kunnen’, vervolgt Kanters. ‘We zijn er slimmer mee bezig dan de meeste andere landen. Vanuit een ondernemersgeest ook: als we het slimmer doen, kunnen we vanuit een nadeel misschien wel een voordeel maken.’

Kom maar op…

Zo staan ze er bij TOP Logistics inderdaad in, bewijzen Marco Haverkamp en Arco Walgaard. Het bedrijf uit Spijkenisse is logistiek dienstverlener op het gebied van accijnsgoederen. ‘We doen wereldwijd zaken en hebben al veel ervaring met derde landen en de bijbehorende douaneafhandeling. De verse aardbeien zijn in Engeland straks dan wel minder vers, maar wij zien volop kansen. Wij hebben onze voorbereidingen al getroffen. Bovendien zien we in deze onzekere periode dat bedrijven aan beide kanten van het kanaal voorraden aan het aanleggen zijn. Daar profiteren we van in de extra logistieke bewegingen die daarvoor moeten worden gemaakt, maar ook in onze warehouses. Kom maar op met je lading, dan gaan we ermee beginnen. Wij denken dat we er klaar voor zijn!’