‘Snappen jullie hoe groot dit is?’

Rotmans is gewend om voor grote zalen te spreken. Heel grote zalen. Maar de live-interviews voor Friends in Business vinden juist plaats in klein gezelschap. Gesprekken aan de eettafel. Aangenaam en leerzaam voor de Friends. En de professor geniet er zelf ook van.

Rode draad door alle bijeenkomsten heen is disruptie. ‘Op drie niveaus’, opent Rotmans. ‘Technologisch, organisatorisch en persoonlijk. Het uitzonderlijke van dit tijdperk is dat er een stuk of twaalf technologische disrupties tegelijk plaatsvinden.’ Voorbeelden daarvan zijn digitalisering, robotisering, 3D-printen, nanotechnologie, biotechnologie en – ‘de meest ingrijpende’ – blockchain. Dat levert radicale veranderingen op, maar het gaat in stappen: ‘een evolutionaire revolutie’.

Rotmans’ ogen glinsteren als hij over zijn transitievak vertelt. Maar hij begrijpt ook de onrust die alle over elkaar heen buitelende veranderingen veroorzaken, zeker in de zakelijke wereld. ‘Een transitie is een proces van afbraak en opbouw. Dus het biedt altijd kansen aan nieuwe bedrijven met nieuwe verdienmodellen. Daar is Recht uit Rotterdam een voorbeeld van. Maar als er hier tien ondernemers zitten, zijn er minimaal zes binnen tien jaar hun bedrijf kwijt. Dat is gewoon de realiteit!’

‘Ik stond gisteren voor een interview in de Rotterdamse haven. Recht tegenover de nieuwe kolencentrale. Nou, die gaat binnen vijf jaar dicht. Olieraffinaderijen: vier van de vijf gaan binnen tien jaar sluiten. Dat hele havengebied, vanaf het centrum van de stad tot diep in zee, de Botlek, Maasvlakte 1, Maasvlakte 2, daar zitten onze roots, daar zijn we trots op. Tegelijkertijd moeten we ons voorstellen dat het er over tien of twintig jaar gewoon niet meer is. Dan ga je met je kleinkinderen naar een fossiel mausoleum… Ik begrijp wel dat jullie je dat nu nog niet kunnen voorstellen. Maar snappen jullie zo wel een beetje hoe groot dit is?’

Dan gaat de loopplank uit naar de media: ‘Van de huidige 21 omroepen zijn er binnen tien jaar nog hooguit een paar over. De VPRO? Mijn favoriete omroep, maar mijn zoon weet niet eens wat het is.

Facebook? Mijn kinderen zijn al afgehaakt, want die beseffen dat Facebook hen 24 uur per dag in de gaten houdt. Binnen tien jaar is er iets anders.’

‘In de nieuwe media past zo'n uitzending zich aan ons aan’

De motor van Rotmans gaat toeren maken. Het huidige medialandschap wordt gefileerd. ‘Alles wat aanbod-gestuurd wordt aangeboden, op een bepaalde zender, op een bepaald tijdstip, dat verdwijnt. In de nieuwe media past zo’n uitzending zich aan ons aan. 

Dat kan nu al via uitzending gemist en zo, maar dat is nog heel houterig. In Amerika worden al films uitgezonden waarbij de kijkers zelf kunnen kiezen hoe het afloopt…’ 

‘Alles wordt gepersonaliseerd’, legde Rotmans in de voorgaande sessies al uit. De meeste disruptieve lijnen lopen dwars door alle branches heen. Deze ook. De arbeidsmarkt, de gezondheidszorg, de energiemarkt, overal hetzelfde: ‘Als jij over vijf jaar in de supermarkt loopt, dan gaat je mobieltje trillen en krijg je een aanbieding op maat.’

‘Nieuws maken was ooit voorbehouden aan journalisten’, brengt Rotmans het gesprek weer terug naar de media. ‘Dat is nu al veranderd. Ik heb 40.000 volgers op Twitter. Ik kan m’n eigen nieuws creëren: een statement op Twitter, in combinatie met Facebook en m’n website, en tientallen media pakken dat over.’

Jan Dirk Stouten vult aan: ‘De onrust rondom het Turkse consulaat in Rotterdam was via de social media beter te volgen dan via de NOS, RTL en RTV Rijnmond. Op Instagram kon ik alles al live zien toen de omroepen nog niet eens ter plekke waren. De NOS kwam de volgende morgen pas met een extra Journaal…’

‘Ook dat gaat overal hetzelfde’, reageert de professor. ‘In elke sector domineren een paar grote instituties. Die kunnen zichzelf absoluut niet voorstellen dat ze er ooit niet meer zullen zijn. Mede daardoor zijn dat niet de meest wendbare spelers. En de kleinere partijen die van buitenaf vernieuwing komen brengen, worden niet serieus genomen. Dat gaat jullie ook gebeuren met Recht uit Rotterdam. En als ik het naar deze stad vertaal: als je RTV Rijmond met transitielogica beschouwt, zie je dat het daar mis gaat.’

De ontwikkeling is volgens Rotmans glashelder en onontkoombaar: ‘Digitaal gaat boven papier, alles wordt op maat gepersonaliseerd, het gaat allemaal volledig vraag-gestuurd en alleen de partijen die echt waarde toevoegen, kunnen overleven.’

‘Als je niet, of niet snel genoeg in die vier ontwikkelingen meegaat, ben je er gewoon aan! En ik heb het hier al eerder gezegd: het zijn niet de rijksten die overblijven, of de grootsten, of de partijen met de beste reputatie. Alleen de meest flexibele organisaties kunnen voor zichzelf een toekomst creëren.’ 

TEKST: FRANK VIJG
FOTOGRAFIE: JEFFREY DE REGT